Trzej zakonnicy, którzy zbudowali różaniec...

Im bardziej posuwamy się w czasie, tym wyraźniejsze stają się sylwetki apostołów modlitwy różańcowej, tym łatwiej odczytać ich nazwiska i określić pole ich działalności. Gdy w pierwszych wiekach można było co najwyżej wskazać na pewne grupy mnichów i pustelników, to z upływem wieków wyłaniają się już konkretne osoby. Budowniczy Różańca otrzymują imiona.

Przyjrzyjmy się trzem postaciom. Niezwykłym. To one wniosły największy wkład w ukształtowanie się współczesnej postaci Różańca.

Święty Dominik

To znana postać, owiana legendami. Tradycja uznaje go za "twórcę" Różańca, co popierają liczni święci, papieże, teolodzy.

Święty Dominik urodził się po 1170 r. w Caleruega w Kastylii. Około 1196 r. wstąpił do kanoników regularnych (zakonnej wspólnoty kapłanów związanych z katedrą). Kilka lat później został mianowany asystentem przełożonego swej wspólnoty, a w 1203 r. miejscowy biskup, wyruszając na misję ewangelizacyjną, zabrał go ze sobą. W południowej Francji Dominik zapoznał się z herezją albigensów.

Katarzy, inaczej albigensi, to heretycy z XII w., którzy głosili oczyszczenie obyczajów i reformę Kościoła. Ich myśl pociągała ludzi swoim wschodnim mistycyzmem budowanym na żywych obrazach, wykorzystywała ciemnotę duchowieństwa i jego naganne obyczaje. Katarzy byli mistrzami propagandy - czynili z występków kleru publiczne skandale i wykorzystywali je dla własnych celów. Po atakach na kler zaczęli atakować hierarchię.

Herezja ta była trudna do pokonania. Bezskutecznie walczyli z nią wysłani do południowej Francji cystersi. Niepowodzeniem skończyła się nawet misja św. Bernarda z Clairvaux. Nie pokonała jej nawet pierwsza krucjata zwołana przez Kościół katolicki w 1181 roku. Próżna okazała się misja papieskich legatów i kaznodziejów w 1206 roku.

Legenda głosi, że św. Dominik, posłany przez papieża, by zwalczyć herezję katarów, przez wiele lat działał gorliwie, ale zupełnie bezskutecznie. Ogromny trud podejmowany przez św. Dominika wydawał się bezcelowy. Co zrobił wówczas święty? Oto jak historię tę opowiada św. Ludwik de Montfort: "Święty Dominik, widząc, że ciężar grzechów uniemoożliwia albigensom nawrócenie, odszedł w lasy w pobliżu Tuluzy, gdzie modlił się bez przerwy przez trzy dni i noce. (...). Wówczas ukazała mu się Najświętsza Maryja Panna i powiedziała: "Drogi Dominiku, czy wiesz, jakiej broni chce użyć Błogosławiona Trójca, aby zmienić ten świat?".

"O moja Pani - odpowiedział św. Dominik - lepiej wiesz ode mnie, bo Ty zawsze byłaś obok Jezusa Chrystusa głównym narzędziem naszego zbawienia".

Wówczas Matka Najświętsza rzekła: "Chcę, abyś wiedział, że w tego rodzaju walce taranem pozostaje zawsze Psałterz anielski, który jest kamieniem węgielnym Nowego Testamentu. Jeśli więc chcesz zdobyć te zatwardziałe dusze i pozyskać je dla Boga, głoś mój Psałterz".

I heretycy zostali nawróceni. Ich życie zmienił Różaniec.

Dominik z Gdańska

Dominik z Gdańska jest postacią mało znaną i niewielu odmawiających dziś Różaniec wie, jak ogromną rolę w ukształtowaniu się współczesnego Różańca, który łączy modlitwę ustną z rozmyślaniem, odegrał pewien kartuski mnich pochodzący z okolic Gdańska.

Urodził się on w niewielkiej wiosce rybackiej pod Gdańskiem. Wiemy, że kiedy miał 11 lat, stracił ojca. Wówczas matka wysłała Dominika na służbę do pewnego gdańskiego kaznodziei; stary dominikanin miał mu udzielić nieco szkolnej wiedzy. U niego Dominik nauczył się alfabetu, Modlitwy Pańskiej i Pozdrowienia Anielskiego, przejął też od swego pierwszego mistrza miłość do Matki Najświętszej.

Niebawem młody Dominik znalazł się w Krakowie, gdzie wstąpił na uniwersytet. Nie był pilnym studentem.

Przełomowe wydarzenie w jego życiu miało miejsce w jednym z kościołów krakowskich, prawdopodobnie Mariackim. Kiedy Dominik wszedł do środka i dał ostatnią monetę żebrzącej staruszce, ta zapewniła go, iż przez ten gest wyjednał sobie łaskę przebaczenia wszystkich grzechów. Młody student był później przekonany, że przez staruszkę przemówiła do niego sama Najświętsza Maryja Panna i zapewniła o czekających go łaskach. Na skutek gwałtownego impulsu Dominik postanowił porzucić dotychczasowe życie i wstąpić do zakonu kartuzów.

W październiku 1409 r. znalazł się w klasztorze św. Albana w Trewirze. Jego przełożony jako środek do wewnętrznego rozwoju polecił mu odmawiać pięćdziesiątkę "Zdrowaś Maryjo". Ofiarował mu też napisaną przez siebie książkę:"Różany ogródek naszej Najświętszej Pani". Dominika szczególnie zachęciło zapewnienie, że jeszcze nigdy nie słyszano, aby ktoś, kto codziennie odmawiał tę modlitwę, nie osiągnął odczuwalnej poprawy swego życia.

Młody zakonnik zaczął odmawiać Pozdrowienie Anielskie. Szybko jednak okazało się, że jest to dla niego zajęcie nudne i nieużyteczne. Wówczas polecono mu rozważać życie Jezusa i Jego Matki.

To właśnie wówczas Dominik, kierowany Bożym impulsem, stworzył znakomitą syntezę modlitwy i medytacji. Przyszło mu na myśl, aby modlić się kolejnymi "Zdrowaś Maryjo", dodając po słowie "Jezus" zdanie opisujące którąś z tajemnic życia Syna Bożego. Były to tak zwane "klauzule". One to stanowiły wkład Dominika do Różańca. Były punktem wyjścia do rozważań nad kolejnymi tajemnicami życia Zbawiciela. Dominik modlił się na przykład:"... i błogosławiony owoc żywota Twojego, Jezus, któregoś w zwiastowaniu anielskim z Ducha Świętego poczęła" i rozpoczynał ciche zamyślenia nad tajemnicą wcielenia Jezusa.

Tak powstał pierwszy Różaniec z dopowiedzeniami, a jednocześnie pierwszy Różaniec łączący modlitwę ustną z medytacją. Było to w czasie Adwentu 1409 roku.

Dominik rozpisał swoje pięćdziesiąt klauzul i rozwiesił w klasztorze dla ogólnego użytku. Współbracia zaczęli odmawiać Różaniec według wzoru swego młodego współbrata i szybko docenili ten sposób modlitwy. Tworzyli też jej kopie i niebawem metoda ta była znana wśród kartuzów w Niemczech i we Francji. Jak wynika z dokumentów, w 1455 r. "na cały świat zostało wysłanych już tysiąc egzemplarzy tych dopowiedzeń".

Odmawiany przez Dominika Różaniec trwał około godziny, bo nie był tylko ustną modlitwą, ale prawdziwym ćwiczeniem się w medytacji. Modlitwa w zjednoczeniu z Maryją dawała Dominikowi wspaniałą możliwość zgłębiania tajemnic Syna Bożego i rodziła głęboki pokój w jego duszy. Dominik zbliżył się do Boga, a jego serce wypełniło wielkie szczęście.

W 1521 r. Albero da Castello, dominikanin, ujął rozważania różańcowe w pietnaście zasadniczych tajemnic i zastąpił klauzule prostymi komentarzami do tajemnic, przywoływanych podczas odmawiania "Zdrowaś Maryjo". Powód uproszczenia klauzul był prosty: kiedy bractwa różańcowe przeniosły Różaniec w szerokie masy ludu, trzeba było umożliwić wszystkim ludziom zapamiętanie tematów medytacji. Przy dużej ich liczbie było to trudne. Zapamiętanie piętnastu tajemnic podzielonych na trzy części okazało się dobrym rozwiązaniem.

W ten sposób Różaniec opuścił mury klasztorów i stał się modlitwą prostą, przez to dostępną dla ludu, ulubioną modlitwą ludzi żyjących w świecie.

Bł. Alan de Rupe

Z historycznego punktu widzenia bł. Alan, bardziej niż ktokolwiek inny, zasłużył na tytuł "Pater Rosariae" (ojca Różańca).

Alan de Rupe urodził się w Bretanii w 1428 roku. Kiedy wstąpił do dominikanów, został wysłany w 1459 r. do Paryża, gdzie rozpoczął studia teologiczne. W różnych klasztorach pełnił potem funkcję wykładowcy teologii.

W 1475 r. uczestniczył w kapitule holenderskiej prowincji. Kiedy wracał do Rostoku, zachorował w Zwolle, w święto Wniebowzięcia, i trzy tygodnie później, 7 września 1475 r., w wigilię święta Narodzenia Najświętszej Maryi Panny, 48-letni dominikanin odszedł do Boga.

Czym wsławił się bł. Alan? Nawoływał do zakładania bractw różańcowych. Tym sposobem nie tylko przybliżał ludziom Matkę Najświętszą w łatwym do zapamiętania schemacie i w sposób poruszający serca, ale też zatroszczył się o to, aby zasiane ziarno wzrastało i przynosiło owoce.

Ów niezwykły człowiek nie tylko zaczął propagować Różaniec, ale nadał mu też nowe znaczenie duchowe, związane z ideą różańcowego bractwa, które okazało się wyśmienitym środkiem rozpowszechniania, umacniania i ujednolicania tej formy maryjnej pobożności.

Propozycje zakładania bractw były przyjmowane wszędzie z takim entuzjazmem, że błogosławiony dominikanin zaczął dostrzegać towarzyszącą im niezwykłą moc Bożą.

Alan związał Psałterz Najświętszej Maryi Panny z symboliką wieńca różanego i niebawem proponowaną przez niego formę pobożności zaczęto nazywać powszechnie "Różańcem". Sam błogosławiony mówił o "Różańcu starym" i "Różańcu nowym". Czynił tak dla odróżnienia prostego Psałterza polegającego na odmawianiu "Zdrowaś Maryjo" od Psałterza z dołączonymi rozważaniami tajemnic zbawienia, które już Alan ułożył w trzy części: wcielenie - męka i śmierć Chrystusa - chwała Chrystusa i Maryi.

Wkrótce "nowy" Różaniec zaczął być traktowany na równi ze "starym", po czym go wyparł i zastąpił. Zasłużony Psałterz Najświętszej Maryi Panny spełnił swoją historyczną rolę i odszedł w cień.