Biblijne podstawy różańca

W modlitwie różańcowej Matka Boża bierze nas za ręce i prowadzi po zbawczych wydarzeniach życia Jezusa Chrystusa. Różaniec jest streszczeniem całej Ewangelii, bo umożliwia głębokie wejście i przeżywanie tajemnic chrześcijaństwa. Streszcza zarazem tajemnicę ludzkiego życia, w którym jest i radość, i światło, i ból, i chwała. Modlitwa różańcowa jest bardzo biblijna. Widać to już od strony jej struktury, budowy. Zanim jeszcze Jan Paweł II w roku 2002 (Rosarium Virginis Mariae) nie wprowadził czwartej części rozważań tajemnic światła, modlitwa różańcowa składała się ze stu pięćdziesięciu wezwań Ave Maryja. W Piśmie Świętym Starego Testamentu znajduje się Księga modlitw zwana Psalmami, których też jest sto pięćdziesiąt! Sto pięćdziesiąt Zdrowaś Maryjo, jak sto pięćdziesiąt psalmów!

Struktura różańca

Modlitwa różańcowa, jak również narzędzie pomagające ją odmawiać, czyli sznur najczęściej pięćdziesięciu powiązanych ze sobą paciorków, rozpoczyna się znakiem krzyża. Ten znak jest symbolem miłości Pana Boga do ludzi, bo na krzyżu Syn Boży, Jezus Chrystus, umarł dla naszego zbawienia (J 3,16n; Ga 2,21; 4,4). Krzyż jest znakiem rozpoznawczym dla nas, chrześcijan (1 Kor 1,23; Ga 3,1; 6,14). Całując go na początek i żegnając się nim, wypowiadamy słowa, będące streszczeniem istoty naszej wiary chrześcijańskiej: "W imię Ojca, i Syna, i Ducha Świętego" (Mt 28,19; 2 Kor 13,13; Ef 2,18). Jeden Bóg, w którym żyjemy, poruszamy się i jesteśmy (Dz 17,28), który wszystkim rządzi i od którego wszystko pochodzi i dla którego my istniejemy (1 Kor 8,6), objawił nam się w Trzech Osobach. Poznaliśmy Go już od 2000 lat jako Ojca, który w pełni czasu posłał nam swojego Syna i zbawia nas w zesłanym nam Duchu Świętym (Ga 4,4-6; Łk 2,1.7.11; 24,49; J 15,26; Dz 1,4; 2,4). Duch Święty, który działa dziś w Kościele, pozwala nam się modlić, wierzyć i żyć w świętości (Rz 8,5 -16. 26; 1 Kor 6,19; Ga 5, 25; 1 Tes 4,3-8). Tę największą prawdę naszej wiary wypowiadamy już na samym początku modlitwy różańcowej.

Każdą z modlitw na różańcu oznaczono osobnym paciorkiem. Zaraz na poczatku odmawiamy modlitwę, zwaną po łacinie: Credo lub "Symbol Apostolski" (Skład Apostolski), czyli "Wierzę w Boga Ojca". W modlitwie różańcowej przypominamy więc ciągle główne prawdy naszej wiary i je wyznajemy.

Potem odmawiamy jeszcze inną modlitwę, której nauczył nas sam Pan Jezus, zwaną "Modlitwą Pańską" - Ojcze nasz. Modlitwa ta streszcza najważniejsze słowa Jezusa, które kierował On do swego Ojca Niebieskiego (Mt 11,25-27) i jak nam sam nakazał się do Boga zwracać: "Ojcze nasz" (Mt 6,8-9). Modlitwę tę znamy z Ewangelii według św. Mateusza w wersji dłuższej (Mt 6,9-13) i taką odmawiamy. Inną, nieco skróconą wersję, podał św. Łukasz (Łk 11,2-4). Modlitwę Ojcze nasz w różańcu powtarza się po każdej dziesiątce wezwań Zdrowaś Maryjo. Słowa modlitwy Ojcze nasz dzielą różaniec na 20 równych odcinków, dziesiątków, miarowo wyznaczających rozważania poszczególnych wydarzeń z dzieciństwa Jezusa, z Jego działalności publicznej, z okresu Jego męki krzyżowej i związanych z Jego chwałą.

Kolejną modlitwa biblijną odmawianą przy różańcu jest doksologia: "Chwała Ojcu i Synowi i Duchowi Świętemu". Takie wychwalanie Boga Trójosobowego było charakterystyczne od początku życia Kościoła Apostolskiego, jak czytamy w księgach Nowego Testamentu, szczególnie w Listach, gdzie wykorzystywano je również jako wyznanie wiary z uwielbieniem (Rz 15,6; 16,27; 2 Kor 1,2-3; Ef 1,3; 3,14-21; Flp 2,9-11; 4,20; 1 Tm 1,17; 6,15n; 2 Tm 4,18). Ta krótka modlitwa uświadamia nam także najważniejszą prawdę naszej wiary, że Bóg jest naszym Zbawicielem i działa jako Ojciec, Syn i Duch Święty (Ef 2,18.22; 4,4-6; 1 Tm 4,10; Tt 2,13n; 3,4-7).

Powtarzana dziesięć razy modlitwa Zdrowaś Maryjo, a na wstępie modlitwy różańcowej odmawiana jeszcze dodatkowo trzykrotnie, to słowa Anioła Gabriela skierowane przy Zwiastowaniu do Matki Jezusa - Maryi, oraz słowa Jej krewnej - Elżbiety, jakie wypowiedziała przy Nawiedzeniu do Matki Bożej. Sceny te i słowa podaje ewangelista Łukasz już w pierwszym rozdziale Ewangelii dzieciństwa Jezusa (Łk 1,28.42). Wielkość i głębię tych słów rozumiemy dopiero, kiedy wyjaśniamy je w kontekście Pism Starego Testamentu zapowiadających Zbawiciela. Anioł zwraca się do Maryi słowem wezwania do radości, tak jak przed wiekami mówili Prorocy: Zachariasz i Sofoniasz do oczekującego na Mesjasza-Zbawiciela narodu wybranego:

"Raduj się wielce, Córo Syjonu! Wołaj z weselem, Córo Jeruzalem! Oto twój Król idzie do ciebie, sprawiedliwy, zwycięski i pokorny" (Za 9,9).

"Wyśpiewuj, Córo Syjońska! Podnieś radosny okrzyk, Izraelu! Ciesz się i wesel z całego serca, Córo Jeruzalem! Nie bój się! Jahwe, twój Bóg i Mocarz jest pośród ciebie. On cię zbawi" (So 3,14nn).

Te oto słowa zawarte są w jednym wezwaniu pozdrowienia anielskiego: "Zdrowaś bądź, Maryjo"! A dalsze słowa mówią o Jej niezwykłym wybraniu i obdarowaniu pełnią łask i to już na zawsze. Bądź pozdrowiona Ty, któraś otrzymała od Boga wszelkie możliwe dla człowieka dary, i to już na sposób trwały. Nigdy ta pełnia łaski Bożej w Maryi się nie wyczerpie. "Witaj, pełna łaski, na trwale nią obdarowana!"

Stwierdzenie zaś i życzenie zarazem, że Pan Bóg jest z Nią, z Maryją, dalej wyjaśnił ewangelista Łukasz. "Pan jest z tobą", zostałaś wybrana na Matkę Syna Bożego, jesteś najbardziej pobłogosławiona przez Boga wśród wszystkich niewiast na ziemi i wśród wszystkich ludzi. Jesteś błogosławiona w sposób nadzwyczajny, bo tak też jest błogosławiony owoc żywota twojego, Jezus. A On, Syn Najwyższego i twój Syn zarazem, jest błogosławiony tak, jak tylko Panu Bogu przystało (Łk 1,28-33.42).

Dlatego to największe wyniesienie Maryi do stanu Matki Zbawiciela pobudziło pobożnych chrześcijan, by do słów pozdrowienia anielsko-elżbietańskiego dodać jeszcze słowa prośby o wstawiennictwo: "Święta Maryjo, Matko Boża, módl się za nami grzesznymi teraz i w godzinę śmierci naszej".

Różańcowa medytacja

Różaniec to powtarzanie serii modlitw, miarowe rozmyślanie nad ich treścią, ale także rozważanie w czterech częściach wydarzeń zbawczych z życia Jezusa i Jego Matki.

Tajemnice radosne - to wątki opisane przez św. Łukasza. Pierwsza scena przedstawia Zwiastowanie Maryi, że będzie Matką Zbawiciela. Podkreśla się tam słowa wyjaśniające tajemnicę poczęcia Syna Bożego. Otóż stanie się to za sprawą Ducha Świętego (Łk 1,26-38). Dlatego w pierwszej tajemnicy radosnej powtarzamy: "Któregoś Ty, o Panno, z Ducha Świętego poczęła". Maryja odwiedzająca Elżbietę słyszy słowa błogosławieństwa i pochwały: "Błogosławiona jesteś między niewiastami i błogosławiony owoc żywota twojego" oraz: "Błogosławiona, któraś uwierzyła w słowa Boże", i jeszcze "Skądże mi to, że Matka Pana mego przychodzi do mnie?" (Łk 1,39-45). Dlatego w drugiej tajemnicy radosnej powtarzamy słowa: "Któregoś Ty, o Panno, do Elżbiety niosła".

Historyczne i dziejowe zarazem wydarzenie sprzed 2000 lat o Bożym narodzeniu radośnie ogłosił anioł najpierw pasterzom betlejemskim (Łk 2,1-20). Dlatego modlimy się w trzeciej tajemnicy radosnej: "Któregoś Ty, o Panno, w Betlejem porodziła". A potem radość Symeona i Anny spotykających w świątyni dziecię Jezus, ofiarowane przez Maryję Bogu jako Syn Pierworodny (Łk 2,22-38). I jeszcze radość ze znalezienia dwunastoletniego Jezusa w świątyni; Jezusa, który jakoby się zgubił, a przecież nie, bo był zajęty sprawami swego Ojca Niebieskiego (Łk 2,41-50). Stąd też dodawane słowa: "Któregoś Ty, o Panno, w świątyni ofiarowała i znalazła".

Tajemnice światła, zaproponowane przez św. Jana Pawła II, ukazują nam Jezusa w Jego działalności publicznej jako "światłość świata" (J 8,12). Pierwszą tajemnicą światła jest chrzest Jezusa w Jordanie. Wtedy uniżony Jezus, stając razem z grzesznikami, ogłoszony zostaje przez Boga Ojca Synem umiłowanym, a Duch Święty zstępuje na Niego, aby Go powołać do przyszłej misji (Mt 3,6.16-17). Dlatego możemy powtarzać przy tej tajemnicy słowa: "Któryś przyjął od Jana chrzest w Jordanie". Drugą tajemnicą światła jest objawienie chwały Jezusa począwszy od godów w Kanie Galilejskiej. Tam daje początek "znaków", przemieniając wodę w wino dzięki interwencji Maryi i otwiera uczniów na wiarę (J 2,1-12). Przypominają nam tę tajemnicę światła słowa: "Któryś objawił siebie na weselu w Kanie Galilejskiej". Trzecią tajemnicą światła jest nauczanie Jezusa, kiedy głosi On nadejście Królestwa Bożego i wzywa do nawrócenia (Mk 1,15). Tę prawdę przypominają nam powtarzane słowa: "Któryś wzywał do nawrócenia głosząc nadejście Królestwa Bożego". Czwarta tajemnica światła ukazuje nam Jezusa przemienionego wobec uczniów. Wtedy chwała bóstwa rozświetla oblicze Jezusa, a Bóg Ojciec nakazuje Go słuchać (Mt 17,1-5). Dlatego przy czwartej tajemnicy światła dodajemysłowa: "Któryś przemienił się na górze Tabor". Piątą tajemnicą światła jest wreszcie ustanowienie Eucharystii, w której Chrystus ze swym ciałem i krwią pod postaciami chleba i wina staje się pokarmem dającym życie wieczne (J 6,53-58). Przypominają tę prawdę powtarzane słowa: "Któryś zostawił się nam w Eucharystii".

Rozważania różańcowe w części bolesnej przenoszą nas w godziny męki Jezusa. Najpierw pełna grozy modlitwa w Ogrójcu ze słowami: "Ojcze, jeśli to możliwe, niech odejdzie ten kielich ode mnie, lecz nie moja, ale Twoja wola niech się stanie". Ogrom trwogi konania w Ogrodzie Oliwnym podkreśla jeszcze krwawy pot Jezusa (Łk 22,39-44). Dlatego w modlitwie różańcowej przy tej tajemnicy dodajemy słowa: "Któryś za nas krwią się pocił". A potem biczowanie Jezusa (Łk 23,16-22; J 19,1), cierniem koronowanie (Mk 15,16-20; J 19,2-5), droga krzyżowa (Łk 23,26-32) i śmierć Jezusa na krzyżu (Łk 23,33n. 44; 1 Kor 15,3). Stąd też przy rozważaniach tych tajemnic mówimy: "Któryś za nas był ubiczowany, cierniem ukoronowany i ciężki krzyż nosił" oraz: "Któryś za nas na krzyżu umarł".

I wreszcie część chwalebna różańca. Niewyobrażalna wprost prawda o zmartwychwstaniu i wniebowstąpieniu Jezusa do Ojca, by zasiąść po Jego prawicy i zesłać Ducha Świętego na Kościół Apostolski, z którym była i jest Maryja - Matka Jezusa (Łk 24,1-9. 33. 50; Dz 1,12-14; 2,1-4. 30-34). W tej części rozważań otrzymujemy również odpowiedź na pytanie: co my z tego mamy? Jak się to ma do obecnego naszego życia i naszej przyszłości? Patrząc na Maryję w części chwalebnej widzimy, jak Ją pierwszą Jezus wziął do nieba, czyniąc uczestniczką swego chwalebnego zmartwychwstania i jak przez to uwielbienie stała się dla nas wzorem królowania w niebie. Maryja w chwale - to nasza reprezentantka w niebie (1 Kor 15,20-23; Ef 2,4-8; Kol 1,18; 2 Tm 1,9n; 2,11n; Tt 2,13n; 3,4-7). Maryja jako Królowa Niebieska jest wypełnieniem wszystkich zapowiedzi i oczekiwań starotestamentalnych o wywyższeniu człowieka przez Boga i wiecznym królowaniu z Nim w niebie (Ps 8; 45; Rz 8,29n; 1 Kor 2,9; 1 J 3,2). Dlatego w rozważaniach chwalebnych tajemnic różańcowych dodajemy wezwania podkreślające te prawdy wiary: "Któryś zmartwychwstał, do nieba wstąpił i Ducha Świętego nam zesłał" oraz: "Który Cię, o Panno, wziął do nieba i w niebie ukoronował".

Modlitwa różańcowa jest więc ukazaniem drogi naszego zbawienia. A jeśli na tej modlitwie trudno nam wytrwać, jeśli nachodzą nas rozprozenia i myślimy o wielu innych sprawach: światowych, domowych, zawodowych, osobistych, które nas cieszą lub smucą lecz naprawdę nas zajmują, to co wtedy? To nic takiego strasznego! Skoro różaniec jest modlitwą mówiącą o życiu Jezusa i Maryi i o naszym życiu, to włączmy do niej również te nasze sprawy. Jezus i Maryja swą obecnością przez modlitwę różańcową pragną bowiem przemienić nasze życie. Nasze sprawy są Im bliskie i dlatego powinniśmy je ciągle polecać. Modlitwa różańcowa niech się stanie naszą egzystencjalną modlitwą!