Maryja Matka Kościoła

Tekst Litanii Loretańskiej do NMP wzbogacony został wezwaniem "Matki Kościoła", a dawny drugi dzień świąt Zesłania Ducha Świętego poświęcono w Polsce również liturgicznej czci NMP Matki Kościoła [1]. W ten sposób teologiczna prawda o Matce Pana naszego została na zawsze poszerzona o treść Jej Matczynej relacji do Kościoła. Niniejsze krótkie opracowanie pragnie ukazać, skąd czerpie swe teologiczne uzasadnienie ten Maryjny tytuł.

Komisja przygotowująca Sobór Watykański II postanowiła zorientować się, jakie prawdy i problemy teologiczne znajdują się w centrum zainteresowań dzisiejszego chrześcijaństwa. Dlatego rozesłano do biskupów, przełożonych zakonnych, uniwersytetów katolickich ankietę z prośbą o przedstawianie tematów do ewentualnej dyskusji soborowej. Ankieta ta, a jeszcze bardziej dyskusja na samym soborze dowiodły wielkiej aktualności problematyki mariologicznej w dzisiejszej teologii.

Długa, bo trwająca przez trzy pierwsze sesje, dyskusja, na samym soborze wykazała, że niektóre prawdy mariologiczne stanowią prawdziwy kontrowersyjny temat, a tym samym znajdują się w samym centrum zainteresowań doktrynalnych. Odnosi się to szczególnie do dwóch tytułów: Maryi jako Pośredniczki i Maryi jako Matki Kościoła. Obie te prawdy były dyskutowane w czasie trwania soboru Watykańskiego, ale żadna z nich nie została formalnie sprecyzowana w oficjalnej nauce soboru. Jednakże tytuł Maryi Matki Kościoła nabrał szczególnej aktualności z powodu decyzji Pawła VI, który na zakończenie III sesji, w dniu 21 XI 1964 r. ogłosił Maryję Matką Kościoła [2].

Określenie stosunku Maryi do Kościoła przez relację Jej macierzyństwa było śmiałą decyzją papieża. Tytuł ten bowiem w nauce teologicznej jest względnie nowy. Nie istnieje też starożytny tekst patrystyczny o macierzyństwie Maryi względem Ciała Mistycznego w sensie, który wystąpi potem u św. Ludwika Marii Grignon de Montfort [3].

Sformułowanie "Matka Kościoła" znajduje się u niektórych tylko teologów średniowiecza i dlatego nie może być nazwane tradycyjnym. Jest też zawsze uzupełniane przez dodanie takich tytułów jak "córka", "siostra" Kościoła. Z czego wynika, że autorom chodzi raczej o porównania niż o wyrażenia ścisłe. Samo zestawienie Maryja-Kościół jest w starożytnej nauce teologicznej rzadkie [4].

Jakkolwiek tytuł Maryi Matki Kościoła jest tytułem nowym, to jednak bardzo ściśle łączy się z nauką o duchowym macierzyństwie Maryi i z tej nauki wyrasta. W relacji do Chrystusa, głowy mistycznego ciała, Maryja jest Matką fizycznie i duchowo; względem zaś członków tegoż ciała jest Matką duchową. Zgodnie z tym, co mówi św. Tomasz, że poczęcie i narodzenie przypisujemy osobie posiadającej tę naturę, w której ona poczyna i rodzi [5].